زنبوران عسل بهداشتیِ مقاوم به کنه واروآ

محسن علمی¹ و سید عباس رافت²
1. دانشجوی دکترای علوم دامی دانشگاه تبریز و محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آ. شرقی
2. دانشیار گروه علوم دامی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
چکیده
به دلیل اثرات سوء استفاده از کنه کش ها، نیاز به اصلاح نژاد زنبوران عسل(Apis mellifera L.) برای مقاومت به کنه واروآ بیش از گذشته احساس می شود. اخیراً صفت زنبوران عسل  بهداشتی مقاوم به کنه واروآ به عنوان موثرترین صفت برای کاهش جمعیت کنه واروآ(Varroa destructor , Anderson and Trueman) مورد توجه دانشمندان و زنبورداران قرار گرفته است. کلنی های VSH میزان جمعیت کنه را از طریق مکانیسم هایی از جمله کاهش تولید مثل کنه در داخل سلولها، شناسایی سلولهای آلوده و درپوش برداری و خارج سازی شفیره های آلوده به کنه کاهش می دهند. این صفت با سه روش شامل اندازه گیری میزان  ناباروری کنه، اندازه گیری میزان درپوش برداری شانهای آلوده و سنجش تفاوت میزان آلودگی به کنه در سلول های شفیرگی قبل و بعد از قرار گرفتن در کلنی های VSH، بسته به شرایط و امکانات، اندازه گیری می شود. برنامه های اصلاح نژادی برای این صفت در آمریکای شمالی آغاز شده و هدف اصلی آنها افزایش قابلیت مقاومت به واروآ در کلنی هلی زنبورعسل می باشد. زنبوران VSH بطور خالص در زنبورستان های تجاری مورد آزمایش قرار گرفته و هیبرید کردن آنها با زنبوران معمولی بر روی سایر صفات تولیدی اثر منفی نشان نداده است. مطالعاتی در زمینه ی شناسایی ژنهای کنترل کننده ی VSH و نقشه یابی جایگاه های صفت کمی انجام شده و یک QTL عمده و یک QTL احتمالی و یک ژن کاندیدا برای آن شناسایی شده است. ولی در حالت کلی باور بر این است اطلاعات مولکولی موجود هنوز به آن اندازه زیاد و روشن نیست که بتوان در انتخاب کلنی های مقاوم به واروآ صرفاً بر آنها تکیه کرد. مطالعه این صفت در سایر زنبوران عسل دنیا از جمله توده زنبورعسل موجود در ایران برای دستیابی به اطلاعات دقیق تر سودمند خواهد بود. پیشنهاد شده که تا مادامی که نیاز به استفاده از کنه کش ها بطور کامل از بین نرفته، صفت VSH باید همواره به عنوان قسمتی از مدیریت تلفیقی مبارزه با کنه در کلنی های زنبورعسل مد نظر قرار گیرد